Praca, za którą od egzaminatorów tegorocznej olimpiady historycznej dostałem dwójkę. Nie dostałem się do kolejnego etapu, więc nic nie szkodzi mi podzielić się nią z Wami. ;) Równocześnie gratuluję Kasi za dostanie się do drugiej części olimpiady. Trzymam kciuki!
Droga do niepodległości nie jest łatwa.Pierwsza wojna światowa zakończyła się z dniem 11 listopada 1918 roku. Klęska
państw centralnych,
czyli Cesarstwa Niemieckiego, Monarchii Austro-Węgierskiej,
Imperium Osmańskiego oraz Carstwa Bułgarii pozwoliła uzyskać autonomię wielu
narodowościom europejskim. Na scenie europejskiej w latach 1917-1918 stanęły Jugosławia
(1 grudnia przemianowana z Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców), Republika
Austrii, Republika Węgierska, (po wojnie Węgry ogłaszają niezależność od Austrii, powstają
dwa oddzielne państwa) Republika Czecho-Słowacka, Rzeczpospolita Polska, Białoruska
Republika Ludowa, Ukraina, Republika Litewska, Łotwa, Estonia, Finlandia i Islandia. Tym
samym, mapa Europy zmieniła się niemal całkowicie w zestawieniu z jej wyglądem sprzed
stu trzech lat.
W 1815 roku utworzono trzy oddzielne państwa na bazie terytoriów nadanych
państwu założonemu przez Napoleona - Księstwu Warszawskiemu. I tak oto zaistniały trzy
nowe kraje: Wielkie Księstwo Poznańskie (będące częścią Prus, połączone z Rosją unią
personalną), Wolne Miasto Kraków (pod kontrolą wszystkich trzech mocarstw zaborczych)
oraz Królestwo Polskie (będące „autonomiczną częścią Rosji" – car był równocześnie
koronowany królem tego kraju).
W roku 1821 rozpoczęły się aktywne zmagania Greków o uzyskanie pełnej
niepodległości. 17 III rozpoczyna się wielkie greckie powstanie narodowe przeciw
tureckiemu zaborcy. Powstanie zaczyna nabierać tempa, gdy w 1822 roku Hellenowie
otrzymują pomoc od całej Europy – zarówno merytoryczną jak i militarną. Gdy dochodzi
do opanowania części kraju w tym samym roku, Grecy ogłaszają niepodległość ich narodu.
Turcja dąży do stłumienia powstania: ze szczególnym okrucieństwem traktuje wszystkich,
którzy stawią jakikolwiek opór. Bezmyślne zakrztuszenie się nienawiścią do żądnych
wolności Greków doprowadziło m.in. do masakry na greckiej ludności na Chios (wyspie
wówczas neutralnej w stosunku do walk wyzwoleńczych), czy w Missolungi, co z kolei
wstrząsnęło opinią publiczną w innych krajach europejskich. Ostatecznie 1827 roku w
bitwie pod Navarino udało się odciąć sojusznicze floty turecko-egipskie, co doprowadziło do
oficjalnego zwycięstwa Hellenów. W 1830 roku 3 lutego na konferencji londyńskiej uznano
na arenie międzynarodowej pełną niepodległość Grecję. Rozpoczęła się wielka gorączka
niepodległościowa.
Nie trzeba było relatywnie długo czekać aż pierwszy klocek domina pchnięty przez
Grecję poniesie ze sobą kilka innych narodów europejskich. Jeszcze tego samego roku pod
koniec sierpnia wybuchła rewolucja w Zjednoczonym Królestwie Niderlandów. Belgowie
żądali autonomii państwa. Z powodu ogólnej dezorganizacji powstania, ruch przemienił
się w walkę narodowowyzwoleńczą w której brali udział wszyscy obywatele Belgii. Gdy
zerwano rokowania z Wilhelmem I doszło do przejęcia ratusza brukselskiego. Jednak
powstanie przerodziło się w otwarty konflikt dopiero po wkroczeniu do państwa wojsk
holenderskich. W dniu wyparcia Holendrów z kraju 26 IX utworzono Rząd Tymczasowy.
4 X wydaje dekret mówiący o autonomii belgijskich prowincji w stosunku do Holandii. 18
XI uznana zostaje pełna niepodległości Belgii. Radość na nowo narodzonego państwa miała
zostać złamana przez najazd złączonych wojsk Prus i Rosji, jednak w tym czasie inny naród
zwrócił na siebie ich uwagę.
W nocy 29 XI Szkoła Podchorążych Piechoty zajmuje Arsenał – jeden z głównych
celi w pierwszym dniu powstania listopadowego. Drugi cel – zamach na księcia Konstantego
– kończy się fiaskiem. Zaraz po rozpoczęciu powstania Konstanty domyśla się, że jego życie
może być zagrożone i po cichu ewakuuje się do Petersburga. Warszawa w jednej chwili
została oswobodzona. Władzę przejęła Rada Administracyjna (przemianowana później
na Rząd Tymczasowy z zupełnie innym składem), która od razu rozpoczęła rokowania
z księciem. Na czas rokowań wojska polskie i rosyjskie podległe carowi wycofują się
pod stolicę. 5 XII Józef Chłopicki mianuje się dyktatorem powstania. Zostają wysunięte
żądania w stronę cara Mikołaja I – wymaga się respektowania postanowień zawartych
w konstytucji z 1815 roku oraz rozciągnięcia ich zasięgu na Podole, Litwę i Wołyń. Po
porzuceniu rokowań z carem i dyktatury Chłopickiego, rządy obejmuje Towarzystwo
Patriotyczne z Joachimem Lelewelem na czele. Po zerwaniu unii personalnej z Rosją, car
posyła na Polskę swoje wojska kierowane przez Iwana Dybicza o niemal absolutnej władzy.
Po wejściu w granicę Królestwa Polskiego 5 II 1831r. kończy się powstanie i rozpoczyna
wojna polsko-rosyjska. Po serii sukcesów strony polskiej podczas kontrofensywy nastąpił
okres zastoju w walkach, a następnie przełamania. Po przegranej pod Wilnem 17 VIII polskie
twierdze zaczęły runąć jak kostki domina. Doszło do sytuacji, gdy wojska Paskiewicza
obejmującego po śmierci Dybicza urząd feldmarszałka okrążyły stolicę co po dłuższych
walkach zakończyło się kapitulacją Polaków. Powstańcy przekraczają granicę pruską, gdzie
składają oficjalnie broń. Opór jednak kończy się z dniem 21 X, gdy kapituluje ostatnia polska
twierdza – Zamość. Podczas gdy rządy sprawował pierwszy król belgijski, Leopold I, przez
Europę Zachodnią przeszła największa fala emigrantów w historii. Papież Grzegorz XVI
potępia wszelkie ruchy rewolucyjne.
W 1846 roku Austria postanowiła zwrócić oczy reszty członków Świętego Przymierza
i okupowanej Polski na siebie. Podburzyła chłopów do dokonania rzezi na ziemianach na
terenie Galicji. Na teren Rzeczpospolitej Krakowa wkraczają wojska austriackie. Wszystko
dzieje się bardzo szybko. W 2 dni po rozpoczęciu rzezi, 21 II, rozpoczyna się powstanie
krakowskie. Powstanie było pierwszym na terenach polskich, które wymierzało cios we
wszystkie mocarstwa zaborcze. Jednak po porażce w bitwie pod Gdowem 26 II (zaledwie 5
dni po wybuchu oporu) Niedługo potem wojska austriackie docierają do Krakowa żądając
kapitulacji miasta. Opór trwa do 4 III, do tego czasu Austriacy wchodzą do Krakowa, a Jan
Tyssowski – dyktator powstania – podobnie jak 15 lat temu jego poprzednicy z Warszawy na
granicy z Prusami składa broń i kapituluje. W wyniku powstania Austria uzyskuje zgodę Prus
i Rosji wcielając w swoje granice ziemie Rzeczypospolitej zmieniając jednak jej nazwę na
Wielkie Księstwo Krakowskie, które Księciem był od tamtego momentu cesarz Austrii.
W niecałe 2 lata po powstaniu krakowskim Europę na nowo ogarnęła gorączka
rewolucyjna. Pierwszy krok został wykonany na terenie Francji. Strona proletariacka
niezadowolona z mocno burżuazyjnego sposobu stosowania władzy przez dynastię będącą
owocem rewolucji lipcowej. 22 II na ulicach Paryża rozpoczynają się walki trwające
3 dni – zakończone zostają 24 II. Król Ludwik Filip abdykuje oddając władzę w ręce
nowoutworzonego Rządu Tymczasowego, który ogłosił Francję republiką. Rosło poparcie
stron burżuazji i monarchistów. Gdy okazało się, że nowe reformy nie zmieniają zbytnio
jakości życia stopu proletariackiej wybucha kolejne powstanie ludowe 23 VI. Zostaje krwawo
stłumione przez wojska i policję. 10 XII 1848r. podczas pierwszych powszechnych wyborów
wygrywa Ludwik Bonaparte – bratanek Napoleona Bonaparte, mocno wspieranego przez
chłopów.
Ferdynand II Burbon został zobowiązany do przeprowadzenia reform oraz nałożenia
konstytucji na Królestwo Obojga Sycylii w związku z wybuchem zamieszek o charakterze
rewolucyjnym. Reformy pozwolił też przeprowadzić król Karol Albert na terenie Sardynii.
Na Półwyspie Apenińskim powstanie powszechne wybuchło dopiero po tym, gdy papież Pius
IX odmówił zjednoczenia krajów włoskich. Główne zamieszki wybuchają na północy kraju,
gdzie autonomii od Austrii żądały Wenecja oraz Lombardia. Wojska powstańców zostają
jednak stłumione przez Austriaków, za to porządek w Państwie Kościelnym zaprowadził
Ludwik Bonaparte, udzielając papieżowi swojej pomocy.
Na terenie państw niemieckich wszystko rozpoczęło się w Wielkim Księstwie
Badenii. Żąda się reform od Leopolda Badeńskiego. Na ulicach Berlina dochodzi do
zamieszek. Demonstracje prowadzone w dniach 18-20 III kończą się uwolnieniem więźniów
politycznych. Postanawia się podjąć prace nad ogólno niemieckim parlamentem w ramach
których zwołane zostają obrady we Frankfurcie. W Cesarstwie Austriackim rozruchy na
ulicach Wiednia doprowadziły cesarza Ferdynanda I do obietnicy uchwalenia konstytucji
i stosownych reform. Postawił też do dymisji kanclerza Klemensa Metternicha. Na
terenie Niemiec parlament ułożył projekt zjednoczenia państw niemieckich w jedno pod
przewodnictwem Prus.6
Powstania na terenie Polski nie były zbyt wielkie, lecz dość liczne. Pierwszym z nich
było powstanie wielkopolskie na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Wybuchło 20 III
przeciw władzom pruskim. 11 IV część wojsk powstańczych składa broń władzom pruskim,
ułatwiając tylko wyniszczenie pozostałych komórek, kończąc powstanie równocześnie 17 V
1848. Oprócz tego, doszło również do zamieszek na terenie Krakowa oraz Lwowa, jednak
zostały one stłumione dzięki paru bombardowaniom ze strony Austrii.
15 III 1848 roku nie było zbyt wiele czasu do namysłu. Korzystając z zamieszek
w Wiedniu powstałych dwa dni wcześniej Węgrowie postanowili działać szybko. Zaraz
po wybuchu powstania mającego na celu uzyskanie niepodległości od Austrii, utworzono
parlament i rząd, zupełnie niezależny od Austrii. Władzę w rządzie podjął Lajos Kossuth.
Węgry obwołują się na krótko państwem niepodległym. Zaraz po zakończeniu powstania w
Wiedniu wojska austriackie naparły na Węgry, co doprowadziło do zajęcia Pesztu. Austria
ogłasza Węgry swoją własnością, w odpowiedzi na co Węgry detronizują cesarza jako króla
węgierskiego. Mikołaj I przeprowadził ostatnią akcję pod sztandarem Świętego Przymierza
– przesłał do pomocy Austriakom 200tys. żołnierzy. Największe powstanie Wiosny Ludów
zostało oficjalnie zakończone. Zakończyło się ponownym wcieleniem Węgier do Austrii oraz
utratą wszelkich reform dotyczących Węgrów w 1849r. Ostatnim oddziałem, który udało się
uratować, był oddział Józefa Bema, któremu udało się przeprawić na drugą stronę Dunaju do
granicy z Turcją.
Po zakończeniu się Wiosny Ludów, na terenie Europy już po raz trzeci od rozwiązania
wojsk napoleońskich zapanował zastój. Jedynym, co wydawało się godne uwagi było
uzyskanie autonomii Mołdawii i Wołoszczyzny w wyniku wojny krymskiej, w której udział
wzięły połączone wojska brytyjskie, francuskie i tureckie przeciw wojskom rosyjskim, z
którymi udało im się wygrać. Wkrótce Mołdawia i Wołoszczyzna zjednoczyły się unią
personalną w 1859r. tworząc Zjednoczone Księstwa Mołdawii I Wołoszczyzny, w 1862r.
przemianowały się na Zjednoczone Królestwa Rumunii, aby w końcu zaistnieć jako Księstwo
Rumunii w 1866r.
Zaraz po unii personalnej Mołdawii i Wołoszczyzny podjęto się centralizacji państw
włoskich. Główne ambicje wypływały z inicjatywy premiera Piemontu – Camillo Cavoura.
Zawarł on przyjaźń polityczną z Napoleonem III, który miał mu pomóc w zwalczeniu
głównej przeszkody w zjednoczeniu: Austrii. Wykorzystany został fakt, że Austria
wypowiedziała Sardynii wojnę i wojska francusko-sardyńskie ruszyły na przeciwników
habsburskich. Szybko rozprawiono się z agresorem, w wyniku czego Sardynia otrzymała
Lombardię, a Francja Sabaudię i Niceę. Rozpoczęły się powstania niepodległościowe
namawiające władców włoskich na zjednoczenie z Królestwem Sardynii, w wyniku czego
1861r. utworzono Zjednoczone Królestwo Włoch. W wyniku wojny prusko-austriackiej
wyzwolona została również Wenecja (1866r.), a w 1870r. obalono Państwo Kościelne i
władzę zwierzchnią papieża przyłączając ich do Włoch 20 IX. Niedługo potem Rzym stał się
stolicą państwa.
W 1863r. już mało kto myślał o rewolucjach wyzwoleńczych. Jedyne nieudane
powstania z Wiosny Ludów dały sporo do myślenia zarówno Węgrom jak i Polakom.
Przedstawiciele obu narodowości siedzieli cicho, jak mysz pod miotłą będąc zniewolonymi
przez zaborców. Jednak dla Polaków branka, która nastąpiła z dnia 14 na 15 I 1863r. była
kroplą, która przelała czarę goryczy. Zaraz po mianowaniu Ludwika Mierosławskiego
dyktatorem powstania, wybucha ono 22 stycznia. Toczy się ze zmiennym szczęściem na
terenie Królestwa Polskiego, Litwy, Białorusi i Zachodniej Ukrainy – jest to największe
powstanie w historii Polski. Walki toczyły się ze zmiennym szczęściem, lecz z powodu
niemal dwukrotnej przewagi wroga – w końcu upadło 11 IV 1864r. Mimo merytorycznego
wsparcia zagranicznego, Polska otoczona Świętym Przymierzem nie miała szans otrzymać
jakiejkolwiek walki z zewnątrz, tym bardziej że okres walk i rewolucji już się zakończył.
Królestwo Polskie oraz Litwa i Białoruś zostały zupełnie spacyfikowane. Zniewolony kraj
zostawiony sam sobie, chciał stawić czoło zaborcy, lecz kajdany okazały się zbyt krótkie i
grube, nie pozwalając mu powstać.
W 1866 roku dość małe państwo stało się przedmiotem sporu dwóch mocarstw.
Luksemburg, który miał zostać oddany Francji w wyniku wygranej wojny z Prusami stał się
powodem protestów na terenie Niemiec. Dzięki temu, na konferencji międzynarodowej 11 V
1867r. Luksemburg uzyskał niepodległość.
Nie tak łatwo udało się uzyskać autonomię Bułgarii. 2 V 1876r. wybuchło powstanie
zwane potocznie kwietniowym (wg kalendarza juliańskiego używanego wówczas na
terenie Turcji wybuchło ono w drugiej połowie kwietnia), w którym Bułgarzy dążyli
do uzyskania niepodległości od Imperium Osmańskiego. W okręgu Panagjuriszte już
4 V ustanowiono niepodległość, w wyniku czego Turcy skierowali swoje wojska w
stronę Bułgarów. Zakończyło się 19 V niekwestionowanym zwycięstwem Turcji, jednak
sprawa bułgarska zwróciła na siebie oczy innych narodów europejskich. W wyniku
konferencji międzynarodowej i zwycięskiej dla Rosji wojny z Turcją, Bułgaria odzyskała
niepodległość w 1878r.
Ćwierć wieku później, spod panowania Turków oswobodzić chciały się inne narody.
Spiskowcy wyzwoleńczy z Macedonii i Tracji opracowali plan powstania bardzo dokładnie.
Jednak po początkowych sukcesach, poczynając od 2 VIII 1903r. nastąpił okres mocnego
tłumienia wszelkich ruchów wyzwoleńczych przez Turcję. Końcowym wynikiem nie było
jedynie brutalne zabicie ok. 40tyś. osób, ale też wyrażenie przesądzenia losu Macedonii
powierzając go Serbii, Grecji i Bułgarii 9 lat później.
Dwa lata później w 1905r., rozwiązana została trwająca 91 lat unia personalna Szwecji
z Norwegią tworząc dwa zupełnie odrębne państwa. Świadczy to o tym, że autonomię można
było uzyskać w pokojowy sposób.
I wojna światowa nie wybuchła od razu. W 1908r. Austro-Węgry ogłosiły aneksję
Bośni i Hercegowiny pogarszając tym samym swoje stosunki z Serbią i jej sojusznikiem
Rosją. Na przestrzeni następnych kilku lat wystarczyło jedynie, że pojawi się jakiś element
zapalający, którym w 1914r. okazało się być zamordowanie arcyksięcia Ferdynanda z
małżonką pod Sarajewem. Wszystkie represje i porażki ukrywane na przestrzeni lat przez
państwa europejskie, jak i amerykańskie i azjatyckie wyszły na wierzch jak jeden mąż.
Świat dzieli się na potężną ententę i mocne państwa centralne. Pierwszy raz od wielu lat
oficjalnie Święte Przymierze zostaje zerwane. Z okazji skłócenia zaborców korzystają Polacy:
przyłączają się do kilku linii oporów: niektórzy walczą po stronie Austro-Węgier i Cesarstwa
Niemieckiego, inni wybierają stronę Rosji. Walczą między sobą w bratobójczej wojnie. Do
1916 roku sprawa, jak potoczy się wojna nie była jeszcze jasna – wciąż mogła wygrać każda
ze stron. Jednak śmierć Franciszka Józefa I w listopadzie 1916r. osłabiła pozycję zarówno
Austrii jak i Niemiec, a wypowiedzenie wojny Stanom Zjednoczonym w 1917r.– tylko
pogorszyło sytuację.
Podczas gdy front zachodni ulegał załamaniu, na terytorium potężnego członka
ententy rozpoczęła się jedna z największych rewolucji świata, mająca bezpośredni wpływ
na jego przyszłe losy. Przewrót zbrojny dokonany przez bolszewików 6/7 XI 1917r. (wg
kalendarza gregoriańskiego) wynikający z niezadowolenia władzy Rządu Tymczasowego
oraz z wyników wojny znacznie osłabił pozycję państwa. Reformy, jakie postanowiono
przeprowadzić za czasów walk pokazało różnice zdań między obywatelami Rosji:
wytworzyła się przepaść między tymi, którzy chcą kontynuować wojnę, a tymi, którzy
pragnęli jej zaprzestać. Różnica zdań, która doprowadziła z kolei do wojny domowej,
pozwoliła zaistnieć kilku państwo bałtyckim, oraz znajdujących się pod zaborem rosyjskim:
Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Ukrainy i Białorusi.
Na scenie europejskiej w latach 1917-1918 stanęły Jugosławia (1 grudnia
przemianowana z Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców), Republika Austrii,
Republika Węgierska, (po wojnie Węgry ogłaszają niezależność od Austrii, powstają
dwa oddzielne państwa) Republika Czecho-Słowacka, Rzeczpospolita Polska, Białoruska
Republika Ludowa, Ukraina, Republika Litewska, Łotwa, Estonia, Finlandia i Islandia. Tym
samym, mapa Europy zmieniła się niemal całkowicie w zestawieniu z jej wyglądem sprzed
stu trzech lat.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz